Shri Gajanan Maharaj, Shegaon
Shri Gajanan Maharaj हे शेगावच्या भूमीत प्रकट झालेले एक महान संत होते. २३ फेब्रुवारी १८७८ रोजी अचानक श्री. देविदास पातूरकर यांच्या घरासमोर ते प्रकट झाले. पण Gajanan Maharaj कुठून आले? ते कोणाचा अवतार होते? या प्रश्नांची उकल आजही अनेकांना झाली नाही. काहीजण त्यांना गणपतीचा अवतार मानतात, तर काही स्वामी समर्थांचे रूप समजतात आणि काही भक्त त्यांना दत्तात्रयांचा अवतार मानतात.
गजानन महाराज – कुठून आले?
Shegaon हे महाराष्ट्रातील महत्त्वाचे श्रद्धास्थान आहे, जिथे गजानन महाराजांनी आपले संपूर्ण आयुष्य भक्तांना मार्गदर्शन करण्यात व्यतीत केले. “गण गण गणात बोते” हा त्यांचा जप सतत ओठांवर असायचा आणि त्यामुळेच त्यांना ‘गिणगिणेबुवा’ किंवा ‘गजानन महाराज’ म्हणू लागले. साधी जीवनशैली, अलौकिक शक्ती आणि भक्तांवरील अमर्याद कृपा यामुळे ते लवकरच संपूर्ण वऱ्हाड आणि महाराष्ट्रभर प्रसिद्ध झाले.
गजानन महाराज कोणाचा अवतार होते?
त्यांचा जन्म कसा झाला आणि ते कोणाच्या अवतार रूपात आले हे रहस्य आजही कायम आहे. काहीजण त्यांना गणपतीचा अवतार मानतात. स्वामी समर्थांनी एका १८-१९ वर्षांच्या मुलाला ‘गणपती’ संबोधले आणि तपश्चर्येसाठी पाठवले होते. काहींच्या मते, तोच मुलगा पुढे गजानन महाराज झाला. मात्र, वयाचा हिशोब पाहता हे सत्य वाटत नाही.
स्वामी समर्थ आणि गजानन महाराज यांचे नाते
गजानन महाराज आणि अक्कलकोटचे स्वामी समर्थ यांच्यात अनेक साम्ये दिसून येतात. दोघेही अजानबाहू संत होते, अत्यंत गूढ भाषा वापरत असत, आणि भक्तांना मार्गदर्शन करत असत. काहीजण गजानन महाराजांना स्वामी समर्थांचे अवतार मानतात, मात्र स्वामी समर्थ समाधी घेण्याच्या काही दिवस आधी गजानन महाराज शेगावात प्रकट झाले होते. त्यामुळे ही संकल्पना पूर्णतः सिद्ध होत नाही.
Shri Gajanan Maharaj – दत्त अवतार?
नाथ संप्रदाय आणि दत्त संप्रदायाशी त्यांचे विशेष नाते जोडले जाते. स्वामी समर्थ दत्तात्रयांचे अवतार मानले जातात आणि त्याचप्रमाणे गजानन महाराजही दत्त संप्रदायाचेच रूप असल्याचे मानले जाते. त्यांनी स्वतःचा प्रचार कधी केला नाही, पण भक्तांसाठी ते सदैव मार्गदर्शक राहिले.
गजानन महाराजांचा चमत्कार आणि भक्तांसाठी संदेश
गजानन महाराजांचे जीवन भक्तिमार्गाचे महत्त्व पटवून देणारे होते. त्यांच्या चमत्कारांमुळे आणि कृपेमुळे लाखो भक्तांचे जीवन आनंदी झाले. त्यांनी कोणत्याही जाती-धर्माचा भेदभाव न करता सर्वांना स्वीकारले आणि भक्तांना साध्या भाषेत अध्यात्माचे ज्ञान दिले.
गजानन महाराज गणपती, स्वामी समर्थ किंवा दत्तात्रय यांचे अवतार होते की नाही, यावर स्पष्ट मत देता येत नाही. मात्र, ते एक परमोच्च संत होते, ज्यांनी संपूर्ण जीवन भक्तांच्या सेवेसाठी समर्पित केले. त्यांचे कार्य, शिकवण आणि भक्तांवर असलेली अमर्याद कृपा हेच त्यांचे खरे ओळखचिन्ह आहे.
