सनसेट एंग्झायटी: संध्याकाळी चिंता निर्माण होण्याचा त्रास
कोरोना महामारीनंतर माणसाच्या जीवनशैलीत महत्त्वाचे बदल झाले आहेत, परंतु त्याचबरोबर मानसिक आरोग्याशी संबंधित अनेक समस्या उफाळून आल्या आहेत. त्यामध्ये एंग्झायटी हा सर्वाधिक चिंतेचा विषय बनला आहे. भारतात सध्या मोठ्या प्रमाणावर लोक एंग्झायटीच्या समस्येला सामोरे जात आहेत. हा आजार केवळ मानसिक स्थितीलाच प्रभावित करत नाही, तर शारीरिक आरोग्यावरही परिणाम करतो.
एंग्झायटी म्हणजे काय?
एंग्झायटी म्हणजे तीव्र चिंता आणि असुरक्षिततेची भावना. या अवस्थेत व्यक्ती सतत तणावग्रस्त राहते, भविष्यातील गोष्टींबद्दल अत्यधिक विचार करते आणि अनेकदा विनाकारण भीती वाटते. ही स्थिती वाढल्यास ती व्यक्तीला मानसिकदृष्ट्या खचवते.
सनसेट एंग्झायटी म्हणजे काय?
काही लोकांना सूर्यास्तानंतर एंग्झायटीचा त्रास अधिक जाणवतो, ज्याला “सनसेट एंग्झायटी” म्हटलं जातं. सूर्य कलताना आणि अंधार पसरू लागल्यावर काही व्यक्तींना अस्वस्थता, भीती, आणि मानसिक थकवा जाणवतो. ही अवस्था रात्री अधिक तीव्र होऊन रुग्णाच्या झोपेवर परिणाम करते.
सनसेट एंग्झायटीची कारणे:
- मेंदूतील रासायनिक असंतुलन: डोपामाइन आणि सेरोटोनिन यांसारख्या न्यूरोट्रांसमीटरच्या कमी उत्पादनामुळे मन अस्थिर होतं.
- अंधाराची भीती: काही लोकांना अंधारात असुरक्षित वाटतं, ज्यामुळे त्यांची भीती वाढते.
- तणावपूर्ण जीवनशैली: झोपेच्या अभावामुळे शरीरावर ताण येतो, ज्यामुळे एंग्झायटीची लक्षणं तीव्र होतात.
- कोरोनानंतरचा ताण: कोरोना काळातील लॉकडाऊनमुळे एकाकीपणाची भावना वाढली, जी एंग्झायटीचा प्रमुख कारण ठरते.
लक्षणे:
- सूर्यास्तानंतर अस्वस्थता वाढणे.
- हृदयाची गती वाढणे आणि घाम येणे.
- नकारात्मक विचार आणि सतत भीती वाटणे.
- रात्री झोपेत खंड पडणे किंवा झोप न लागणे.
- कुटुंबीयांपासून दूर राहणे आणि एकांत पसंत करणे.
उपचार आणि उपाय:
- तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या: मानसोपचारतज्ज्ञांशी बोलून योग्य उपचार मिळवा.
- मेडिटेशन: ध्यान आणि श्वसनाच्या सरावाने मन शांत राहतं.
- झोपेचे नियोजन: नियमित वेळेत झोपून झोपेचा कालावधी ठरवावा.
- आहारात बदल: तणाव कमी करणारे अन्नपदार्थ जसे की केळी, नट्स, आणि चहा यांचा समावेश करा.
- कुटुंबीयांचा आधार: मानसिक आधार देऊन रुग्णाला विश्वास आणि सकारात्मकता द्या.
- शारीरिक व्यायाम: हलकासा व्यायाम किंवा योग केल्याने मन ताजेतवाने राहतं.
मानसिक लक्षणं:
- भीती वाटणे
- सतत नकारात्मक विचार
- आत्मविश्वास कमी होणे
शारीरिक लक्षणं:
- ह्रदयाची धडधड वाढणे
- घाम येणे
- थकवा आणि झोपेचा अभाव
कारणे:
- मानसिक आजारांची पूर्वस्थिती
- हार्मोनल बदल
- तणावपूर्ण जीवनशैली
उपचार:
- थेरपी: कॅग्निटिव्ह बिहेव्हियरल थेरपी (CBT) प्रभावी आहे.
- योग आणि ध्यान: मन शांत करण्यासाठी उपयुक्त.
- औषधे: डॉक्टरांच्या सल्ल्याने घेतलेली औषधे.
- जीवनशैलीत बदल: संतुलित आहार, व्यायाम, आणि सकारात्मक वातावरण.
डॉक्टरांचा सल्ला कधी घ्यावा?
जर लक्षणे गंभीर असतील आणि दीर्घकाळ टिकत असतील, तर तात्काळ डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
